مدرسه علمیه طوبی بهبهان

 طرز پوشش مادر در خانه و در مقابل فرزند چگونه بايد باشد؟

والديني كه خواستار داشتن نسلي سالم و شريف هستند، به خاطر سلامت جسم و روان و اداي حق تربيت و اخلاق فرزندان شايسته است مراقبت‌هايي را در رفتار خود لحاظ کنند. با توجه به الگوگيري فرزندان از والدين، سبک زندگی والدين حتی طرز پوشش آنها در تربيت فرزندان تأثير گذار است. موضوع پوشش مادر از جمله اين بحث است که از چند جهت قابل توجه می باشد:
1 . از نظر شرعي
پوشش همه اعضاء بدن مادر مقابل فرزندان از نظر شرعي، واجب نيست. بنابراين باز بودن سر و گردن، دستها و پاها و ساق پا اشكالي ندارد مرد و زني كه با هم محرمند (مانند خواهر و برادر) مي‎توانند به بدن يكديگر به آن مقدار كه در ميان محارم معمول است نگاه كنند، و در غير آن احتياط آن است كه نگاه نكنند.[1]
2. از نظر تربيتي و روان شناختي
امّا از نظر تربيتي، بايد بگوئيم كودك به راحتي رفتار و صداي مادر را تشخيص مي‎دهد و آنرا دنبال مي‎كند، رفتار مادر برايش كاملاً آشنا است و حافظه‎اش مملو خاطراتي از اين رفتارها مي‎باشد، كودك از رفتار و شكل آنها عكس برداري مي‎كند و در حافظة خود انبار مي‎كند.
پايه‎هاي اساسي رشد شخصيت كودكان و نوجوانان از طريق تقليد نهاده مي‎شود و اين شيوة تقليد، هم از راه شنيداري و هم از طريق بصري حاصل مي‎شود. تقليد و الگوپذيري از ويژگي هاي دوران كودكي است، كودك هر آنچه را كه ببيند براساس تقليد مي‎پذيرد، و مطابق آنها عمل مي‎كند، بدون اينكه از خوبي و بدي آن اطلاع داشته باشد.
چشم كودك، چون دريچه‎اي باز است كه مي‎بيند، ذهن كودك چون دوربين عكاسي است، كه هر چه مي‎بيند در آن منعكس شده و ثبت مي‎گردد.[2] بنابراين رفتار والدين بخصوص مادر تأثير فراواني بر روي كودكان دارد. كودك از مصالح و مفاسد امور اطلاعي ندارد و نمي‎تواند در كارهايش هدف‎گيري درستي داشته باشد، لذا تمام توجه‎اش به پدر و مادر و اطرافيان است، اعمال و حركات آنها را مشاهده مي‎نمايد و از آنان تقليد مي‎كند.[3]
كودك شكل پوشش مادر را تقليد مي‎كند اگر مادر هميشه با پوشش مناسب در مقابل فرزندان خود ظاهر شده باشد كه كودك هم سعي مي‎كند همان پوشش را از مادر تقليد كند. در دوران نوجواني كه نوبت به انتخاب مي‎رسد، سعي مي‎كند با مادر همانندسازي كند وهمان شيوه مادر را براي خود انتخاب كند.
يكي از اشتباهات بعضي والدين اين است كه تصور مي‎كنند بچه‎ها چيزي نمي‎فهمند لذا با پوشش نامناسب در جلو فرزندان خود ظاهر مي‎شوند. غافل از اينكه كودك آنچه را مي‎بيند در حافظة خود ضبط كرده و روزي نمونة آن را از خود بروز خواهد داد.
اگر از دوران كودكي بگذريم و وارد دوراني شويم كه فرزند كم كم بسوي دوران بلوغ نزديك مي‎شود، پوشش اطرافيان مي‎تواند در بلوغ زودرس او نقش مهمي داشته باشد. كودكي كه در سن قبل از نوجواني هر روز با بدن نيمه عريان مادر و خواهر مواجه است و قسمت‎ها برجستة بدن آنان را مشاهده مي‎كند، زمينة تحريك جنسي در او سريع‎تر و زيادتر است و آنچه را در خانواده مي‎بيند ناخودآگاه در كوچه و خيابان بر افراد ديگر منطبق مي‎كند و باعث مي‎شود زودتر از موعد مقرر علائم بلوغ جنسي در او ظاهر شود. هر چه كودك بزرگتر مي‎شود ضرورت رعايت اين موضوع بيشتر مي‎شود چون كودك بسوي بيدار شدن غريزة جنسي پيش مي‎رود و برخورد با پوشش نامناسب مادر و خواهر او را تحريك مي‎كند.
اما والدين کودک به عنوان زن و شوهر روابطی در فضای خانواده دارند که پوشش خاصی را می طلبد. اينکه خود را براي يكديگر بيارايند و … . از سوی ديگر می بايست نکات بالا را رعايت کنند. زيرا محرميت، ما را مجاز نمي سازد كه به هر گونه اي كه بخواهيم در حضور فرزندان خود آمد و شد داشته باشيم. بنابراين جمع ميان اين دو موضوع چگونه می تواند باشد؟
پاسخ به اين صورت است که مثلاً اگر خانمی عادت داشته باشد كه همه روز و همه وقت در حال آرايش باشد، طوري كه كودك از روزي كه چشم به زندگي گشوده مادرش را در چنان وضع و پوششی ديده است، در اين صورت مشكل آفرين نخواهد بود. البته توجه داريد که پوشش در اين صورت نيز بايد در چارچوب روابط مادر و فرزندی باشد نه مطابق با روابط زناشويي. اما دشواري به هنگامي است كه مثلاً خانمي در شبي خاص و ساعتي خاص خود را بيارايد، در اين صورت است كه ذهن كودك بدان مشغول می شود. و اين خطاي بزرگي براي پدر و مادر است كه با لباس هاي نامناسبي همچون شلوار كوتاه و ….. در حضور دختران و پسران خود ظاهر شوند. و اين خطا از حدود سنين پس از 8 سالگي كودك فوق العاده بزرگتر است. چرا كه براي برخي از كودكان در اين سنين تماشاي بدن برهنه و و پاي لخت تا حدودي لذت آور مي شود.
بنابراين بهتر است از همان دوران خردسالي عادتي در كودكان پديد آوريم كه ساعتي زودتر از پدر و مادر بخوابند و اين ضروري رشد وسلامت آنهاست و در اين مدت زن و شوهر، فرصتي براي بيان مسائل خاص زندگي و انجام رفتارهاي جنسي خود خواهند داشت.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. ازدواج مكتب انسان سازي، دكتر سيدرضا پاك نژاد، انتشارات مؤسسه خيريه علمي و ديني اشكذرـ يزد.
2. نقش مادر در تربيت، دكتر علي قائمي، انتشارات اميري، تهران، 1368.
3. اسلام و تربيت كودكان، دكتر احمد بهشتي، ج 2، سازمان تبليغات، 1372.
4. آئين همسرداري، آيت الله ابراهيم اميني، تهران، سازمان تبليغات، 1367.

پاورقي ها:

[1] . مكارم شيرازي، ناصر، رساله توضيح المسائل، قم، انتشارات هدف، ص 424.
[2] . فرهاديان، رضا، آنچه والدين و مربيان بايد بدانند، قم، انتشارات رئوف، 1370، ص 38.
[3] . همان.

می خواهم فرزندم نماز خوان باشد (1)

برخی راهکارهای نماز خوان کردن کودکان :

•1.      فطرت

یکی از نیازهای فطری انسان ، نیاز به پرستشاست . امام علی (ع) فرمود : از هفت سالگی نماز را به فرزندان تان آموزش دهید ولی از وقتی به تکلیف رسیدند بر آنان جدی بگیرید.  متأسفانه ، بعضی از والدین به دلیل حساسیت نداشتن و اهمیت ندادن به مسائل دینی و بعضی به دلیل سخت گیری ها ، آموزش های غلط و نا آشنایی با سیره و روش معصومان و روش های تربیتی به گونه ای با کودک رفتار می کنند که آنان نسبت به مسائل دینی بی تفاوت ، کم رغبت و حتی متنفر می شوند . رسول خدا فرمود : وای بر فرزندان آخرالزمان از دست پدرانشان . گفته شد : یا رسول الله ! منظور شما پدران مشرکند؟ فرمود : خیر ، بلکه پدران مومنی که واجبات دینی را به فرزندان خود آموزش نمی دهند و اگر آنان خود بخواهند احکام دین را فرا گیرند ، ایشان جلوگیری می کنند و حال آنکه اگر کالایی به دست بیاورند ، از آنان راضی و خوشحال خواهند شدمن از ایشان بیزارم و آنان نیز از من بیزارند .

•2.     اختیار

کودک باید احساس آزادی کند. پیامبر(ص) با نرمخویی افراد را به دین اسلام دعوت کرد . به تجربه هم ثابت شده است که با زور و اکراه ، نمی توان کسی را هدایت کرد . خداوند می فرماید: افانت تکره الناس حتی یکونوا مومنین، پس آیا تو مردم را به اجبار وامی داریکه ایمان بیاورند؟ اگر بدون استفاده از دو حربه تهدید و تطمیع بتوانیم کودکان را به عقیده ای معتقد کنیم ، آن اعتقاد درونی خواهد شد یعنی اعتقادی که نه به خاطر جلب منفعت ، و نه ترس از قدردانی به وجود می آید . « و أمروا أهلک بالصلاه و اصطبر علیها ، و تو اهلت را به برپایی نماز بخوان و در این امر پایداری و صبوری پیشه کن .»

• 3. تدریج

امام جعفر صادق(ع) فرمود: وقتی کودک به سن سه سالگی رسید، از او بخواهید که هفت بار لااله الاالله را بگوید . سپس او را به حال خود واگذاریدتا به سن سه سال و هفت ماه و 20روز رسید در این هنگام ، به او آموزش دهید که هفت بار بگوید «محمد رسول الله» . سپس تا چهارسالگی او را آزاد بگذارید . در آن هنگام از وی بخواهید که هفت مرتبه عبارت :« صلی الله علیه وآله » را تکرار نماید. سپس تا پنج سالگی او را آزاد بگذارید. در این وقت اگر کودک دست راست و چپ خود را تشخیص داد او را در برابر قبله قرار دهید و سجده را به او بیاموزید ، در سن شش سالگی رکوع و سجده و دیگر اجزای نماز را به او آموزش دهید .وقتی هفت سال او تمام شد به او بگویید که دست و صورت خود را بشوید و وضو گرفتن را بیاموزید . سپس به او بگویید که نماز بخواند . آنگاه کودک را به حال خود واگذاریدتا نه سال او تمام شود …. در آن هنگام ، وضو گرفتن صحیح را به او بیاموزید و اورا به نماز خواندن وادارید … ادامه دارد…..

نگاه اجمالی

بدون شک یکی از مهمترین و موثرترین دوران زندگی آدمی دوران کودکیاست . دورانی که در آنشخصیت (Personality)  فرد پایه‌ریزی شده وشکل می‌گیرد . امروزه این حقیقت انکارناپذیر به اثبات رسیده است که کودکان در سنینپایین (طفولیت) فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه این توجه باید همهابعاد وجودی آنها شامل رشد اجتماعی ، عاطفی ، شخصیتی و هوشی را در بر گیرد . اینابعاد عوامل تعیین کننده و اساسی یک انسان هستند که از دوران کودکی پایه‌گذاری وشکل می‌گیرند.

اهمیت روان شناسی کودک

روان شناسی کودک اهمیت خود را از کودک می‌گیرد ، چراکه دوران کودکی انسان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد . شاید نگاهی به دوران کودکی انسان وتوانائی های نوزاد انسان در مقایسه با سایر موجودات اهمیت این دوران را آشکارتر‌سازد . نوزاد انسان در میان سایر موجودات عالم طولانی‌ترین زمان را نیاز دارد کهقابلیت‌ها و توانائی های خود را پرورش و آشکار سازد . در واقع انسان حدود 18 سال اولزندگی خود را در حال رشد و تکامل در ابعاد مختلف است و این زمان طولانی و با‌اهمیتی در زندگی انسان است.

از طرف دیگر ، نوزاد انسان با کمترین توانایی‌هاو امکانات (نظیربازتابها)به دنیا می‌آید و به مراقبت زیادو شدیدی نسبت به سایر موجودات نیاز دارد (برای مثال در نظر بگیرید که چگونه گوساله‌یگاو پس از به دنیا آمدن روی پای خود می‌ایستد ، ولی نوزاد انسان حتی نمی‌تواند سرخود را راست نگه دارد) . این مراقبت توسط پدر و مادر در وهله‌ی اول و توسط اطرافیان وجامعه در وهله‌ی دوم اعمال می‌شود ، ولی این مراقبت بدون آگاهی ، دانش و آموزششیوه‌هایفرزند‌پروریصحیح امکان ندارد و اهمیت روانشناسی کودک نیز از این دو موضوع (زمان طولانی رشد کودکی و شیوه‌های صحیحفرزند‌پروری) ناشی می‌شود.

اهداف روان شناسی کودک

روان شناسی کودک به عنوان یکی از زیر‌مجموعه‌های« روان شناسی رشد »با هدف نگاه دقیق و علمی بهکودک و نیازهای او و یافتن شیوه‌های صحیح پرورشی و آموزشی کودک از اولین سالهایتاسیس روان شناسی علمی مورد توجه بوده است . (البته موضوع کودک و مسائل مربوط به اوهمیشه مورد توجه بوده است). در طول این سالها روان‌شناسان زیادی نظیرژان پیاژه (Jean Piaget) ،استانلی هال (Stanley Hall) به مطالعه وتحقیق در مورد جنبه‌های مختلف رشد کودک پرداخته‌اند.

موضوعات مورد مطالعه در روان شناسی کودک

مطالعه در مورد جنبه‌های مختلف رشد کودک

رشد یک فرایند چند بعدی است . اینرشد شامل رشد جسمی ، رشد زبانی ،رشد عاطفی،رشد شناختی(Cognitive Development)  ،رشد اجتماعی،رشد اخلاقیورشد شخصیتیاست و توجه به مطالعه در موردتمام این جنبه‌ها یکی از اهداف روان شناسی رشد است . اهمیت این توجه به تمام ابعادرشدی باعث آگاهی و شناختی متعادل و چند‌بعدی در مورد کودک می‌شود و والدین و سایرافراد مرتبط با کودک را در درک و رفتار صحیح با کودک یاری می‌نماید.

مطالعه در مورد نیازهای کودک در سنین مختلف

کودکان دارای نیازهای (Needs) متعددی هستند و در سنین مختلف یکی یا چند مورد از این نیازها در مقایسه با سایرنیاز در اولویت می‌باشد . برای مثال ، در مرحله‌ی نوزادی (صفر تا دو سالگی) نیازهایجسمانی در اولویت قرار دارد . در حالی که در دوران نوجوانی (سنین بعد از 12 سالگی)نیاز بهاستقلال فردیدر اولویت می‌باشد.

مطالعه در مورد شیوه‌های صحیح فرزند‌پروری

شیوه‌های صحیح فرزند‌پروری ،نحوه تعامل و روابط مناسب با فرزندان از مهمترین موضوعات برای روان شناسان کودکمی‌باشد . بیشتر پدر و مادرها فرزند‌پروری را کاری ساده تلقی می‌کنند و بر این باورهستند که هر کسی می‌تواند از عهده این امر برآید . (البته این دیدگاه بیشتر دروالدین بدون فرزند دیده می‌شود) اما فرزند‌پروری نیاز به آگاهی و آشنایی با نحوهعملکرد و اصول آن دارد و تحقیقات حوزه روان شناسی کودک اصول و روشهای متعددی رامتناسب با سنین مختلف یافته است.

مطالعه در مورد مقابله با برخی مشکلات رفتاری _ روانی دوران کودکی

کودکاننیز همچون بزرگسالان دچارآشفتگی‌های روانی _ رفتاریمی‌شوند و اینمسئله باعث تحقیقات و مطالعات دامنه‌داری در زمینه انواع این آشفتگی‌ها و تفاوتآنها با آشفتگی های رفتاری _ روانی بزرگسالان و همچنین شیوه‌های درمانی این آشفتگیهاشده است . برخی ار این مشکلات و آشفتگیهای رفتاری _ روانی کودکان عبارتند از :اُتیسم (Otism) ،اختلالاتیادگیری ،اختلالات توجه،اختلالات دفعی، ناخن جویدن و… .

مادر مهديس از دروغ گفتن­هاي زياد دخترش كلافه شده و در دور هم نشيني­هاي دوستانه­اي كه با ديگر مادران دارد از اين مسئله به عنوان مشكل رفتاري كودكش ياد مي­كند.

از طرف ديگر مادر امير از زودرنجي فرزندش شكايت دارد . مادر فرزاد هم….  خلاصه از اين درد دل­ها زياد است.

كودكان ، دنياي پر رمز و رازي دارند و به همين خاطر است كه محقّقان علوم رفتاري بيكار ننشسته­اند
آنها به دنبال ريشه­هاي رفتارهاي نابهنجار كودكان و راه­هاي برخورد درست با آن مي­گردند . مشكلات رفتاري كودكان در سنين مدرسه كه گاهي نتيجه­ی اجتناب ناپذير فقر ، جهل ، نابساماني­هاي خانوادگي و كاستي­هاي فرهنگي است ، بي­ترديد مانع رشد و بالندگي آنان است و به همين دليل پيشگيري و درمان اين مشكلات بي­اندازه اهمّيّت دارد . اين مقاله به برخي مشكلات رفتاري شايع كودكان و راه­هاي مقابله با آن توجّه دارد:

فرار از مدرسه

طبق تعريف فرار از مدرسه يعني كودك به قصد مدرسه رفتن از منزل خارج مي­شود ولي به جاهاي ديگري غير از مدرسه مي­رود و يا پس از ورود و گاهي پس از ماندن مختصري در مدرسه بدون هماهنگي با معلّمان از آنجا بيرون مي­رود.
بسياري از كودكان فراري از مدرسه احتمالاً متعلّق به خانواده­هاي از هم گسيخته و يا داراي والدين و خواهر و برادران بزهكار هستند . عدّه­اي هم بر اثر تغيير مكرّر مدرسه و يا رد شدن از مدرسه بيزار مي­شوند . اين مشكل اخير كه در پسران بيش از دختران مشاهده مي­شود ، گاهي نشانه­اي است از وجود اشكال در برنامه­هاي مدرسه و گاهي علامت ناسازگاري كودك است . لذا درمان آن مستلزم اقدام در هر دو زمينه­ی مذكور است.

هراس از مدرسه

هراس از مدرسه با گريز از آن تفاوت دارد . مدرسه­گريزان معمولاً به تناوب از مدرسه غايب مي­شوند و پدر و مادرشان از موضوع اطّلاعي ندارند . درحالي كه در هراس از مدرسه كودك معمولاً به طور پيوسته و طيّ دوره­هاي طولاني به مدرسه نمي­رود و والدين از نرفتن به مدرسه و ماندن او در خانه آگاهي دارند.

مدرسه­گريزان بر عكس كودكاني كه از مدرسه هراس دارند ، معمولاً شاگرداني تنبل­اند كه به ساير اختلال­هاي رفتاري مثل دروغگويي هم دچارند . مطالعات انجام شده نشان مي­دهد كه هراس از مدرسه در كمتر از يك درصد كودكان مشاهده مي­شود.

رايج­ترين تصوّري كه درباره­ی هراس از مدرسه وجود دارد ، اين است كه مادر و كودك به گونه­اي شديد به يكديگر وابسته­اند.

وابستگي شديد كودك اين ترس را در او به وجود مي­آورد كه امكان دارد براي خود يا مادرش اتّفاقي روي دهد و لذا ماندن كودك در خانه نيازها و اضطراب­هاي هر دو را برطرف مي­كند . سعي در كاهش اضطراب جدا شدن از مادر يا اضطراب محيط واقعي مدرسه در رأس فعّاليّت­هاي درماني در اين اختلال است.

كمرويي و انزواطلبي

كمرويي و انزواطلبي از جدّي­ترين مشكلات كودكان است . انزوا و دوري از دوستان و همسالان در اوايل زندگي كودك را در معرض خطر ناسازگاري­هاي بعدي قرار مي­دهد . كودكان انزواطلب هر چند براي والدين و معلّمين خود هيچ‌گونه ناراحتي ايجاد نمي­كنند . ولي به سبب رنج ناشي از احساس ناامني پيوسته به دنياي درون خويش پناه مي­برند و به مرور از اجتماعي شدن فاصله مي­گيرند . چه بسا بعضي از آنان به بيماري­هاي رواني هم دچار شوند.

ادامه »

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم )میفرمایند:

فرزندانتان را بر سه ویژگی تربیت کنید ، محبّت پیامبرتان ، محبّت اهل بیت او و قرآن ، زیرا که حاملان قرآن در سایه­ی خدایند درآن روزی که هیچ سایه­ای جز سایه­ی خدا نیست و در کنار پیامبران و برگزیدگان او جای دارند .

کتاب شهاب قبس ، ص51

قبلاً شش مورد  از علل خشونت و پرخاشگری در کودکان  را توضیح دادیم : 1. الگوپذیری کودکان از والدین  ؛ 2. ناکامی کودکان پرخاشگر ؛ 3. اضطراب و پرخاشگری ؛ 4. پرخاشگری ، نشانه ای از تضادهای درونی ؛ 5. پرخاشگری ؛ بیماری ها ؛ مصرف دارو ؛ 6. پرخاشگری و افسردگی .

 اکنون مورد آخر را خدمتتان ارائه می کنیم : (باشد که مورد توجه مادران و پدران محترم قرار گیرد)

7-     خشونت و مدرسه :

گاهی کودکان در مدرسه قربانی خشونت می شوند و این قربانی شدن باعث می شود که خود آنها نیز عامل خشونت شوند . عواملی که به خشونت در مدرسه می انجامند ، عبارتند از :

ـ مورد تمسخر واقع شدن کودک توسط دانش آموزان دیگر ؛

ـ کتک خوردن کودک توسط دانش آموزان دیگر و عدم قدرت دفاع ؛

ـ فرار همیشگی کودک از مشاجرات و توسل به گریه ؛

ـ گم کردن اشیاء ، وسایل و پول توسط کودک ؛

ـ نامناسب بودن کودک از لحاظ ظاهری ، پارگی لباس و … ؛

ـ خجالتی بودن و سکوت مکرر در کلاس ؛

ـ افت تحصیلی ، افسردگی و ناراحت بودن ؛

این عوامل موجب می شود که کودک قربانی خشونت دیگران شود و خود او نیز عامل خشونت گردد و رفتارهای پرخاشگرانه از او سر بزند .

برای درمان پرخاشگری در کودکان اولین گام این است که نوع پرخاشگری آنها و علت آن را بر اساس توضیحاتی که ارائه شد ، شناسایی کنیم و پرخاشگری را به صورت موردی و مصداقی برطرف نماییم :

1)      در مورد کودک پرخاشگری که الگوپذیری عامل این گونه رفتار او بوده ، باید روی الگوی کودک کار کرد و راه های دیگری جز پرخاشگری را با آن الگو آموخت .

2)     اگر پرخاشگری در اثر ناکامی به وجود آمده باشد ، بایستی کودک ناکام را در رسیدن به اهداف مطلوب و دوست داشتنی کمک کنیم .

3)    در مواردی که علت پرخاشگری اضطراب است ، باید از نگرانی درونی و اضطراب کودک مطلع شویم . باید به او فرصت صحبت کردن بدهیم تا نگرانی خود را ابراز کند و تا حد امکان بایستی سعی کنیم در جهت رفع نگرانی ای که او را آزرده است ، قدم برداریم . ورزش کردن برای این کودکان بسیار مؤثر است و باعث تخلیه هیجانی می شود .

4)     در کشمکش های درونی بایستی کودک را از حالت دوگانگی خارج ساخت . کمک به کودکان در تصمیم گیری ، باعث می شود که بیاموزند چگونه به حالت های دوگانه درونی خود پایان  بخشند .

5)    در پاره ای از موارد ، کودک افسرده ، پرخاشگری شدیدی از خود نشان می دهد . در این میان لازم است به این نکته پی ببریم که او چه چیز دوست داشتنی ای را از دست داده و چگونه می شود مورد از دست رفته را برای او جبران کنیم .

6)     در مورد پرخاشگری ، شیطنت و مصرف دارو بایستی حتماً با پزشک متخصص ارتباط داشته باشیم تا کودک از نزدیک مورد معاینه قرار گیرد .

7)    هنگامی که کودک قربانی خشونت در مدرسه شده است ، بایستی با مسئولان مدرسه صحبت کنیم و لازم است که ایشان طبق قانون و مقررات خاص با کودکان خشونت گرا  برخورد کنند ؛ و نیز کودکانی را که قربانی خشونت شده اند بر اساس رفتارهای خوبشان مورد تشویق و تایید قرار دهند .

8)    چنانچه نوع پرخاشگری کودک خصمانه است ، بایستی کودک را از آزار و اذیت کردن دور کنیم تا مجبور نباشد برای تلافی و انتقام ، افراد دیگر را اذیت کند و اگر پرخاشگری از نوع وسیله ای است ، بایستی راه های دیگری را برای کودک مطرح کنیم تا او ناچار نباشد از روش خشونت برای جلب توجه استفاده کند .

به طور کلی خشونت و پرخاشگری بیشتر عامل بیرونی دارد و فقط در موراد خاص به علل درونی مربوط می شود . والدین در درجه اول ، بایستی محرک های محیطی را که باعث تحریک خشم و ایجاد خشونت در فرزندشان می شود ، شناسایی و سپس برای رفع آن به کمک روانشناسان و متخصصان اقدام نمایند .

پی نوشت :

ر ک : ـ خانواده و دشواری های رفتاری کودکان ، علی قائمی ، نشر انجمن اولیاء و مربیان ، 1386 ـ شناخت و درمان اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان ، مصطفی شریعتی رودسری ، نشر عابد ، 1379

قبلاً در مورد علل خشونت و پرخاشگری در کودکان دو مورد را توضیح دادیم : 1. الگوپذیری کودکان از والدین  و 2. ناکامی کودکان پرخاشگر . اکنون چهار مورد دیگر را خدمتتان ارائه می کنیم :

3-     اضطراب و پرخاشگری :

کودکان مضطرب نمی توانند کودکان آرامی باشند . آنها رفتارهایی پرخاشگرانه از خود بروز می دهند ؛ البته بلافاصله پشیمان می شوند و از والدین خود عذرخواهی می کنند . اگر از کودک مضطرب بپرسیم که چرا پرخاش می کنی و عصبانی هستی ؛ خواهد گفت نمی‌دانم ؛ یا خواهد گفت دست خودم نیست .

پس چنانچه کودکی بلافاصله بعد از عصبانیت و پرخاشگری پشیمان شد و عذرخواهی کرد ، علت پرخاشگری او اضطراب است .

4-    پرخاشگری ، نشانه ای از تضادهای درونی :

گاهی کودکان در دوگانگی و تضادهای درونی قرار می گیرند یا بهتر بگوییم ، گاهی بر سر دوراهی هایی گیر می کنند و نمی دانند کدام راه را انتخاب کنند ؛ این حالت آنها را دچار تعارض ، اضطراب و خشم می کند . برای مثال کودکی که دوست دارد نزد مادرش در منزل بماند و از طرفی وقتی می بیند تمام کودکان به مدرسه می روند ، همزمان تمایل به مدرسه رفتن نیز دارد ، دچار دوگانگی می شود . پس باید به کودکان خود کمک کنیم که در دو راهی های زندگی ، مدتی طولانی قرار نگیرند . آنها بایستی به سرعت و با دقت درست‌ترین کار را انجام دهند .

5-   پرخاشگری و افسردگی :

پرخاشگری و کج خلقی در کودکان چنانچه با علامت های دیگر همراه باشد ، می تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد که در این صورت لازم است شرایط زندگی کودک تمام و کمال مورد بررسی قرار گیرد .

6-    پرخاشگری ؛ بیماری ها ؛ مصرف دارو :

بعضی از بیماری ها به مصرف دارو نیاز دارد و ممکن است از عوارض جانبی داروها کج‌خلقی و رفتارهایی باشد که خشونت را برمی انگیزند .

ادامه جلسه قبل : علل خشونت و پرخاشگری در کودکان (1) :

1-      الگوپذیری کودکان از والدین :

یکی از دلایل بسیار مهم پرخاشگری در کودکان یادگیری است . یعنی کودکانی که الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته اند ، همانند آنان رفتار می کنند . چنانچه پدر یا مادری خلق و خویی عصبانی و پرخاشگر داشته باشند ، مسلماً فرزندان نیز پرخاشگر خواهند شد و این رفتار را از آنان می آموزند . از آنجا که کودکان با والدین همانندسازی می کنند ، بنابراین بسیاری از رفتارهای پدر و مادر ناخودآگاه توسط فرزندان فراگرفته می شود و این فرایند کاملاً ناخودآگاه صورت می پذیرد .

نکته دیگر اینکه ؛ حتماً لازم نیست والدین با خود کودک پرخاشگری کرده باشند ؛ بلکه چنانچه او شاهد رفتارهای خشونت بار پدر و مادر با افراد دیگر باشد نیز ، این گونه رفتار را فرا می گیرد . بنابراین کودکان از طریق مشاهده رفتارهای والدین را می آموزند .

نکته مهم اینکه کودکان با چشمان خود می آموزند ؛ یعنی آنچه را مشاهده می کنند ، یاد می گیرند ؛ حتی اگر آن رفتار به طور مستقیم در مورد خود آنان صورت نگیرد .

2-    ناکامی کودکان پرخاشگر :

ناکامی یکی از مسائلی است که به پرخاشگری می انجامد . وقتی کودک به هدف خود دست نیابد و ناکام شود ، یکی از رفتارهایی که از او سر می زند پرخاشگری است .

….

* اختلالات رفتاری کودکان [آمنه راشدی از افغانستان ، دانش پژوه مقطع کارشناسی رشته حقوق]

چگونه با کودکان پرخاشگر رفتار کنیم ؟

امروزه بسیاری از خانواده ها از خشونت و پرخاشگری فرزندان خود شکایت دارند .

پرخاشگری یک نوع رفتاری است که از خشم و عصبانیت ناشی می شود . این رفتار را می توان به دو گروه تقسیم بندی کرد :

1.     پرخاشگری خصمانه : رفتاری است که به منظور صدمه و آزار رساندن به دیگران ابراز می شود و هدف از آن صرفاً آزار رساندن است . برای مثال کودکی ، کودک دیگر را می زند .

2.     پرخاشگری وسیله ای : رفتاری است که فرد به وسیله آن خواستار به دست آوردن هدفی دیگر است و ابداً قصد حمله به دیگران یا اذیت کردن آنها را ندارد . البته در این میان ممکن است لطمه ای نیز به کسی وارد شود .

ممکن است پرخاشگری ، جنبه انتقام گیری نیز داشته باشد . یعنی کودکی که مورد اذیت و آزار قرار گرفته و نتوانسته خشم خود را ابراز کند ، اکنون با پرخاشگری به کاهش اضطراب خود می پردازد . در اینجا پرخاشگری وسیله ای است که کودک با توسل به آن می خواهد به هدف خود یعنی کاهش اضطراب دست یابد .

پرخاشگری ممکن است به یکی از این دو صورت باشد :

أ‌)       پرخاشگری درونی : چنانچه جهت پرخاشگری به طرف درون باشد ، کودک خشم خود را به درون خود می افکند و دچار خشم فرو خورده می شود . چنین عملی ممکن است به افسردگی کودک منجر شود . کودکان افسرده در واقع از دست خودشان عصبانی هستند .

ب‌)  پرخاشگری بیرونی : کودک ممکن است خشم خود را به صورت رفتارهایی از قبیل فریادکشیدن ، پا به زمین کوبیدن یا پرتاب کردن اشیا و …. بروز دهد .

جلسه بعد به علل خشونت و پرخاشگری در کودکان می پردازیم .

به امید دیدار !