مدرسه علمیه طوبی بهبهان

مادر مهديس از دروغ گفتن­هاي زياد دخترش كلافه شده و در دور هم نشيني­هاي دوستانه­اي كه با ديگر مادران دارد از اين مسئله به عنوان مشكل رفتاري كودكش ياد مي­كند.

از طرف ديگر مادر امير از زودرنجي فرزندش شكايت دارد . مادر فرزاد هم….  خلاصه از اين درد دل­ها زياد است.

كودكان ، دنياي پر رمز و رازي دارند و به همين خاطر است كه محقّقان علوم رفتاري بيكار ننشسته­اند
آنها به دنبال ريشه­هاي رفتارهاي نابهنجار كودكان و راه­هاي برخورد درست با آن مي­گردند . مشكلات رفتاري كودكان در سنين مدرسه كه گاهي نتيجه­ی اجتناب ناپذير فقر ، جهل ، نابساماني­هاي خانوادگي و كاستي­هاي فرهنگي است ، بي­ترديد مانع رشد و بالندگي آنان است و به همين دليل پيشگيري و درمان اين مشكلات بي­اندازه اهمّيّت دارد . اين مقاله به برخي مشكلات رفتاري شايع كودكان و راه­هاي مقابله با آن توجّه دارد:

فرار از مدرسه

طبق تعريف فرار از مدرسه يعني كودك به قصد مدرسه رفتن از منزل خارج مي­شود ولي به جاهاي ديگري غير از مدرسه مي­رود و يا پس از ورود و گاهي پس از ماندن مختصري در مدرسه بدون هماهنگي با معلّمان از آنجا بيرون مي­رود.
بسياري از كودكان فراري از مدرسه احتمالاً متعلّق به خانواده­هاي از هم گسيخته و يا داراي والدين و خواهر و برادران بزهكار هستند . عدّه­اي هم بر اثر تغيير مكرّر مدرسه و يا رد شدن از مدرسه بيزار مي­شوند . اين مشكل اخير كه در پسران بيش از دختران مشاهده مي­شود ، گاهي نشانه­اي است از وجود اشكال در برنامه­هاي مدرسه و گاهي علامت ناسازگاري كودك است . لذا درمان آن مستلزم اقدام در هر دو زمينه­ی مذكور است.

هراس از مدرسه

هراس از مدرسه با گريز از آن تفاوت دارد . مدرسه­گريزان معمولاً به تناوب از مدرسه غايب مي­شوند و پدر و مادرشان از موضوع اطّلاعي ندارند . درحالي كه در هراس از مدرسه كودك معمولاً به طور پيوسته و طيّ دوره­هاي طولاني به مدرسه نمي­رود و والدين از نرفتن به مدرسه و ماندن او در خانه آگاهي دارند.

مدرسه­گريزان بر عكس كودكاني كه از مدرسه هراس دارند ، معمولاً شاگرداني تنبل­اند كه به ساير اختلال­هاي رفتاري مثل دروغگويي هم دچارند . مطالعات انجام شده نشان مي­دهد كه هراس از مدرسه در كمتر از يك درصد كودكان مشاهده مي­شود.

رايج­ترين تصوّري كه درباره­ی هراس از مدرسه وجود دارد ، اين است كه مادر و كودك به گونه­اي شديد به يكديگر وابسته­اند.

وابستگي شديد كودك اين ترس را در او به وجود مي­آورد كه امكان دارد براي خود يا مادرش اتّفاقي روي دهد و لذا ماندن كودك در خانه نيازها و اضطراب­هاي هر دو را برطرف مي­كند . سعي در كاهش اضطراب جدا شدن از مادر يا اضطراب محيط واقعي مدرسه در رأس فعّاليّت­هاي درماني در اين اختلال است.

كمرويي و انزواطلبي

كمرويي و انزواطلبي از جدّي­ترين مشكلات كودكان است . انزوا و دوري از دوستان و همسالان در اوايل زندگي كودك را در معرض خطر ناسازگاري­هاي بعدي قرار مي­دهد . كودكان انزواطلب هر چند براي والدين و معلّمين خود هيچ‌گونه ناراحتي ايجاد نمي­كنند . ولي به سبب رنج ناشي از احساس ناامني پيوسته به دنياي درون خويش پناه مي­برند و به مرور از اجتماعي شدن فاصله مي­گيرند . چه بسا بعضي از آنان به بيماري­هاي رواني هم دچار شوند.

كودك منزوي نياز دارد كه احساس كند عضو با ارزش يك گروه است او اگر در فعّاليّت­هاي زندگي ارضا شود ، نيازي به عقب­نشيني به ميدان روياهاي خويش نخواهد داشت.

از اين رو براي درمان اين مشكل معلّمان و والدين كودك بايد توجّه داشته باشند كه كودك كمرو و منزوي داراي توانايي­ها و شايستگي­هاي ويژه­اي است كه با راهنمايي و تشويق مي­توان آنها را ظاهر كرد و اين تأثير بسزايي در اجتماعي شده كودك و پيوستن به جمع دوستان دارد.

زودرنجي و حسّاسيت فوق­العادّه

حسّاسيت مبرم كودك به تأييد اجتماعي از سوي افراد مختلف به ويژه والدين ، همسلان و معلّمان زودرنجي را در او پديد مي­آورد . زودرنجي از مشكلات رفتاري رايج بين كودكان دبستاني است.

روانشناسان نقطه­ی اوج حسّاسيت پسران را سنّ 11 سالگي و دختران را تا دوره­ی بلوغ مي­دانند.

زودرنجي كودك تا حدودي مربوط به تمايل زياد كودك به پذيرش اجتماعي است.
گرايشي كه او را شديداً در معرض نگرش­هاي بزرگسالان و اعضاي گروه همسنّ خود قرار مي­دهد . علاوه بر اين زودرنجي و حسّاسيت شديد شيوه­اي مؤثّر براي جلب موافقت و تسليم والدين است . كودك به زودي كشف مي­كند كه براي رسيدن به هدف خويش دعوا و مرافعه و منفي­گرايي ، سلاح­هاي نامناسبي هستند و كمتر نتايج مطلوبي به بار مي­آروند ؛ درحالي كه زودرنجي و ابراز غم و گوشه­گيري بعد از مشاهده­ی يك پديده­ی نامطلوب موجب مي­شود والدين از اينكه كودك خويش را آزرده­اند ، احساس ناراحتي كنند و در نتيجه كوشش كنند كارها را بر وفق مراد او انجام دهند . توجّه به اين نكته­ی مهم پادزهر زودرنجي كودك است و بعد از مدّتي باعث مي­شود كودكي كه شرطي شده است ، از رفتارهاي نابهنجار دست بردارد.
دروغگويي
تا 3 ، 4 سالگي دروغ به مفهومي كه براي بزرگسالان مطرح است در كودكان وجود ندارد . امّا از 4 سالگي به بعد تدريجاً بر اثر دخالت عوامل محيطي و تربيت نادرست دروغ و دروغگويي به معناي واقعي در كودك شكل مي­گيرد و گاه آن­قدر شديد مي­شود كه به صورت بيماري در مي­آيد . اين قبيل كودكان به علّت جلب تحسين و تمجيد ديگران و فرار از تنبيه يا نارضايتي والدين مخصوصاً نسبت به كارهاي مدرسه به دروغ متوسّل مي­شوند.

همچنين احساس ناامني در منزل و فقدان محبّت والدين ، سختگيري­هاي زياد و مشكلات خانوادگي نيز از عواملي هستند كه به دروغگويي كودكان كمك مي­كنند.  به طور كلّي بيشتر دروغ­ها به دليل ترس از مجازات و نيز مورد مخالفت و استهزاي ديگران واقع شدن گفته مي­شود.

درمان دروغگويي در رفتار درست با كودكان نهفته است . اگر والدين با فرزندان خود دوست باشند ، اگر خانواده كانون عطوفت و مهرباني باشد و همواره راستي و صداقت محور توجّه قرار گيرد ، اگر با تخلّف كودكان منطقي برخورد شود و بالاخره اگر والدين خود الگوي دروغ­پردازي كودكان نباشند ، مشكلي در اين زمينه وجود نخواهد داشت.