مدرسه علمیه طوبی بهبهان

از دیدگاه قرآن در میان انسان ها سه نوع شخصیت ایمانی وجود دارد : مؤمن ، کافر و منافق . شخصیت های مؤمن ، خود دارای سه درجه هستند : آنان که به خود ظلم می کنند و گناهکارند ، آنان که میانه رو هستند ، آنها که پیشتازند و به درجات قرب الهی نزدیک . ¹ منافقان هم کسانی هستند که دوگانگی ریشه‌ای در ظاهر و باطنشان موج می زند ، مبتلا به شک و تردیدند ، افراد بی‌بصیرتی هستند و چشم و دلشان کور است ، دل‌هایشان پر از تعصّب و لجاجت است ، غرق در مشکلات و نگرانی‌ها شده‌اند ، در همین دنیا دلهره ، اضطراب ، رسوایی و ذلّت دامن‌گیرشان می‌شود و بسیار از مرگ می‌ترسند . ² اما کافران که دل و اندیشه‌شان را قفل کرده‌اند و به خاطر کبر و غرور ، لجاجت ، تعصّبات و ارزش های پوچ گذشتگانشان ، از فکر کردن درباره‌ی حرف های تازه و اندیشه های جدید فرار می کنند و به همین دلیل ، از درک حقایق عاجز و ناتوانند . ³

از نگاه قرآن ، ترس دو نوع است : ترس پسندیده و ترس ناپسند . ترس پسندیده همان ترس از خداوند و عدالت اوست که انسان را به سوی اصلاح رفتار هدایت می‌کند ، ⁴ اما ترس ناپسند ، اضطراب شدیدی است که اعتماد به نفس فرد را از بین می برد و البتّه باید با آن مبارزه کرد . ⁵ خشم را هم می توان به دو نوع تقسیم کرد : خشم سودمند و خشم ویرانگر . خشم مفید ، راهی برای رسیدن به هدف است ؛ مثل خشم در برابر دشمنان و متجاوزان ، اما خشم مخرّب که ثمره ای جز ناراحتی خود و دیگران ندارد ، مطلوب نیست و باید از بین برود . قرآن کریم با توصیه به صبر ، پاسخگویی بدی با خوبی ، وعده‌ی بهشت و پاداش اخروی ، سفارش به بخشش و عفو و یادآوری قدرت و خشم و بخشش خداوند ، به درمان بیماری خشم و عصبانیت پرداخته است . ⁶ در فرهنگ قرآن یکی از راه های مؤثّر و اساسی روان درمانی ، گوش دادن به مواعظ و اندرزهای قرآنی است . ⁷ در روش روان درمانی قرآن ، ایمان منشأ امنیّت ⁸ و یاد خدا آرام بخش دلهاست . ⁹

پی نوشت‌ها :

1.     فاطر / 32 . ترجمه المیزان ، ج 17 ، ص 64

2.     بقره / 8 تا 20

3.     بقره / 171

4.     انفال / 2

5.     احزاب / 10 و 11

6.     به ترتیب در سوره های شوری : 43 ، فصلت : 34 ، آل عمران : 133 و 143 ، شوری : 36 و 37 و نور : 22

7.     یونس / 57

8.     انعام / 82 و رعد / 28

9.     رعد / 28