مدرسه علمیه طوبی بهبهان

خانواده در اسلام کانون عبودیت پروردگار است و اسلام اساس خانواده را بر مودت و رحمت می داند و بر حفظ و تشکیل آن تأکید زیادی دارد . مثلاً در آیه 32 سوره مبارکه نور در مورد اهمیت تشکیل خانواده می فرماید « و انکحوا الأیامی منکم و الصالحین من عبادکم و امائکم إن یکونوا فقراءَ یغنهم الله من فضله و الله واسع علیم »

در محیط خانواده ؛فرزند نیاز تکوینی و مستقیم خود را به پدر و مادر تأمین می کند و زن و شوهر نیاز جنسی و عاطفی خود را به وسیله یکدیگر برطرف می کنند .

اسلام برای خانواده از ابتدای تشکیل آن برنامه ویژه­ای دارد .نحوه معاشرت اعضای خانواده ؛ روابط والدین و فرزندان هریک دستورات خاصی دارد .

از دید اسلام اساس زندگی خانوادگی بر محبت و عشق بنا شده است . خدواند در قرآن در آیه 21 سوره مبارکه روم می فرماید:

«  و من ایاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون »

و از نشانه های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا درکنار آنان آرامش یابید ؛ و میانتان مودت و رحمت قرار داد در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر می کنند .

هدف خداوند از بیان آیه این است که میان دو همسر مودت و مهر و محبت برقرار باشد و در کنار هم احساس آرامش کنند . بنابراین اصل در زندگی خانوادگی وجود فضایی آرام و محبت آمیز است . زن و شوهر باید سعی کنند که در محیط خانواده ؛ میان اعضاء آرامش به وجود آید و روز به روز ، عواطف و محبتشان به هم بیشتر شود .

الگوهای خانواده در قرآن

اسلام در روش تربیتی خود ، انسانها را به الگوها و نمونه هایی برتر توجه می دهد . در واقع تأثیر الگوها در ساخته شدن فرد و جامعه بر کسی پوشیده نیست و هر خانوداه­ای که می تواند برای ایجاد آرامش و موفقیت در زندگی به این الگوها و نمونه ها توجه ویژه داشته باشد . که یک نمونه از خانواده ای برتر در قرآن خاندان حضرت ابراهیم (ع) است .

خداوند در آیه33و 34 سوره مبارکه آل عمران به برگزیده بودن این خاندان اشاره فرموده است.   

« انّ الله اصطفی آدم و نوحا و ال ابراهیم و ال عمران علی العالمین * ذریه بعضها من بعض و الله سمیع علیم »    

خداوند آدم ابوالبشر و نوح آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد . خاندان و دودمانی که برخی از برخی دیگر نشأت گرفته و با هم دارای پیوند و ارتباط بودند و خداوند شنوای دانا است .

و در آیه 72 سوره مبارکه انبیاء « و وهبنا له اسحق و یعقوب نافله و کلا جعلنا صالحین » به یکی از مهمترین مواهب خدا به ابراهیم (ع) که داشتن فرزندی صالح و نسلی برومند و شایسته است اشاره کرده و می فرماید : ما به او اسحاق را بخشیدیم و یعقوب فرزند اسحاق را به او افزودیم و همه آنها را مردانی صالح و شایسته و مفید قرار دادیم .

یک نمونه دیگر از خانواده های برتر در قرآن کریم خاندان حضرت مریم (س) است که قرآن از این خاندان به عنوان آل عمران یاد می کند . حضرت مریم و پدر و مادرش یکی از خانواده ای برگزیده و برتر به جهانیان معرفی شده اند . آن حضرت دست پرورده مادری است که طبق آیه 35 سوره مبارکه آل عمران « اذ قالت امرات عمران رب انی نذرت لک ما فی بطنی محررا فتقبل منی انک انت السمیع العلیم » فرزند خود را به پناه خدا سپرد و خدمتگزار صومعه قرار داد . پس پروردگارش او را با حسن قبول پذیرا شد و او را به تربیتی نیکو پرورش داد.

و مادر فرزندی است که خداوند بشارت داد که در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان درگاه خداوند باشد و با خلق در گهواره سخن گوید « اذ قالت الملائکه یا مریم ان الله یبشرک بکلمه منه اسمه المسیح عیسی ابن مریم وجیها فی الدنیا و الاخره و من المقربین * و یکلم الناس فی المهد و کهلا و من الصالحین »          (آل عمران/45-44)

برترین  الگوی خانواده دراسلام

اسلام اهل بیت پیامبر اکرم را به عنوان نمونه ی کامل از خانواده برتر معرفی و صلاحیت الگویی آن را بای جهانیان امضاء کرده است .

خداوند سبحان در آیه 33سوره مبارکه احزاب این خانواده را از هرگونه رجس و پلیدی مبرا دانسته است . « انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا »

آیه مباهله هم در باره اعضای این خانواده نازل شده و عظمت معنوی و عرفانی آنان را به نمایش گذاشته است .

این خانواده از پیوند ملکوتی حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام علیها) تشکیل شده که آن دو مصداق اتمّ انسان کامل هستند . طبق گفته پیامبر گرامی (صلی الله علیه وآله) این دو کفو و همتای همدیگر هستند و پیوند آن دو در آسمانها و نزد عرشیان برقرار شد و در جمع زمینیان تحقق عینی یافت . پیامبر همچنین این خاندان را اسوه و الگوی امت خویش خوانده و فرمود : زندگی علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام علیها) سراسر الگوست همسر داری علی ؛ مدیریت او در خانه و خانواده ؛ شوهرداری فاطمه ؛ خانه­داری و تربیت فرزند او در عالم نظیر ندارد و تا قیامت برای جهانیان نورافشانی می کند .

خانواده کانون عبودیت پروردگار

اصلی ترین کار برای تحول و ارتقای فرهنگی جامعه ارتقای فرهنگ دینی در خانواده است . دین مبین اسلام ، به عنوان برنامه ای جامع و مدون ، دستورهای دقیق و منظمی را برای سعادت دنیوی و اخروی انسانها ارائه کرده است که یکی از عمده ترین دستورهای اسلام برای پیروان خود مداومت بریاد خداوند متعال است . از نظر اسلام و قرآن ، یاد خدا آرامش­بخش دلها و تأمین کننده بهداشت روانی است . « الا بذکرالله تطمئن القلوب » آگاه باشید که با یاد خدا دلها آرام می گیرد .

اولیای دین هم ، با توجه به اهمیت خانواده در حیات انسانی مطالب ارزشمندی را بیان نموده­اند که توجه به قرآن و احادیثی که از ائمه به ما رسیده است ، تضمین کننده موفقیت و کامیابی خانواده می باشد .

مطالعه منابع دینی نشان می­دهد که محور و اساس پایداری خانواده و رضایت زناشویی در گروه مودت و رحمت میان همسران است که از آن به عنوان حسن خلق تعبیر می شود .

پس با این مقدمه به بیان اولین وبژگی خانواده­های قرآنی که همان اخلاق خوش (نیکو) است می پردازیم .

1-     خوش اخلاقی ومودت

زن وشوهر به خاطر خود و فرزندانشان لازم است یک سلسله مسائل اخلاقی را که قرآن مجید و روایات بر آن تأکید دارند را رعایت کنند .

همسران به خاطر معاشرت و نزدیکی که با هم دارند ، بیش از همه نیازمند رعایت این اصل مهم یعنی خوش خلقی و پرهیز از بدخلقی هستند . خانواده­ای که افراد آن با روی خوش و گشاده با یکدیگر برخورد می نمایند ، بانشاط و پُرانرژی هستند . در رابطه با آراسته بودن به حسنات اخلاقی در منابع اسلامی بسیاری از آیات و روایات مردان را به خوش اخلاقیبا همسرانشان فرا می خوانند . قرآن کریم در آیه 19سوره مبارکه نساء به مردان دستور می‌دهد با همسران خود به طور شایسته رفتار کنند .

 عاشروهن بالمعروف : با همسران خود به شایستگی و نیکویی معاشرت نمایید .

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نیز فرمود : خیرکم خیرکم لأهله و أنا خیرکم لأهلی  بهترین شما کسی است که برای خانواده خود بهترین است و من بهترین افراد برای خانواده هستم.

بر همین اساس بود که امام صادق (علیه اسلام) در مورد حسن خلق و ابراز عشق و علاقه پیامبران می فرمایند : من اخلاق الانبیاءحب نساء ؛ از اخلاق پیامبران (علیهم اسلام) دوست داشتن زنان است .

انس درباره شخص رسول خدا می گوید : ایشان با خانواده­اش مهربان و بلکه مهربان‌ترین مردم نسبت به فرزندان و خانواده بود . همچنین طبق روایتی از انس ، زمانی که از عایشه پرسیدند اخلاق پیامبر با خانواده­اش چگونه بود ؟ گفت : نیک خوترین مردمان بود . نه دشنام می داد و نه بد زبانی می کرد و نه اهل هیاهو به راه انداختن در کوچه و بازار بود و نه بدی را به جبران می کرد ؛ بلکه می بخشید و گذشت می کرد .

2-     مدارا و گذشت

یکی دیگر از ویژگیهای خانواده هایی که قرآن را الگو و اسوه خود قرار داده­اند ، عفو و گذشت در مقابل اشتباه و خطاهایی است که خواسته یا ناخواسته از دو طرف سر می‌زند . زن امکان دارد در مسئله خانه­داری ، پخت و پز ، رعایت حق شوهر دچار خطا گردد ؛ مرد نیز ممکن است در رفتار و کردار ، اخلاق و روش دچار اشتباه شود که همه این اشتباهات قابل گذشت و اغماض است . در آموزه های دینی و اسلامی بر مدارا و گذشت و صبر تأکید فراوان شده است .

که به فرموده قرآن مجید عفو و گذشت از موارد احسان ، آراسته به احسان محبوب خدا است .

« و العافین عن الناس و الله یحب المحسنین »  (آل عمران/134)

در روایات فراوانی نیز بر گذشت و مدارا کردن همسران در مقابل اشتباهات و بدخلقی یکدیگر تأکید شده است .

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) درباره صبر بر بدخلقی زن و تحمل او می فرماید:

(من صبر علی خُلق امراة سیة الخلق و احتسب فی ذلک الأجر أعطاه الله ثواب الشاکرین فی الآخرة)

کسی که برای نیل به پاداش الهی بر اخلاقِ بدِ همسرِ خود صبر کند ، خداوند ثواب شاکران را به او عطا خواهد کرد.

امام باقر (علیه السلام) در توصیه زنان به صبر بر اذیت های شوهر می فرماید :

(جهاد المراة أن تصبر علی ما تری من أذی زوجها و غیرته)

جهاد زن آن است که بر آزارهای شوهر و غیرت­ورزی بی مورد او صبر کند .

براساس همین آیات و روایات است که عفو محبوب خدا و اجر عفوکننده بر خدا است . مرد و زن اگر در هنگام خطا عفو و گذشت را شیوه رفتاری خود قرار دهند و مدتی این رفتار نیک را تمرین کنند ، پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته خواهند شد و در پرتو همین آیات و روایات زندگی شیرین و موفقی خواهند داشت .

3-      تربیت نسل توحیدی

از تکالیف والدین ، کوشش در رشد و پرورش استعدادهای کودک در حد امکان و توانایی، مراقبت در رفتار و کردار خود در جایگاه الگوی کودک ؛ اعمال نفوذ در طفل برای یافتن کرامت نفس است . برای رسیدن به این اهداف خانواده باید مرکز آموزش اخلاق ، دفاع از حق و پرهیز از غرور بی­جا باشد . چراکه که کودک بیشتر وقت خود را در خانه می گذراند . از این رو مسایل بیشتری را به وِیژه در جنبه های اخلاقی و رفتاری می آموزد . 

 فرزندان در خانواده هایی که قرآن و آموزه های آن را الگوی خود قرار داده­اند ، مورد تکریم و احترام قرار گرفته و با شخصیت بار می­آیند ؛ به سئوالات آنها به صورت منطقی و متناسب با میزان درک و فهم آنها پاسخ داده می شود ؛ شجاع بار می آیند .

در این گونه خانواده ها ، پدر و مادر بی­جهت بین فرزندانش فرق نمی گذارند و از این طریق حس حسادت و کینه توزی که یکی از رذایل اخلاقی است را از بین برده و حسّ عدالت‌پروری را تقویت می کنند .

در سخنی ، امیر مؤمنان امام علی (ع) به فرزند گرامیش امام حسن (علیه السلام) فرمود :

(وانما قلب الحدث کالارض الخالیه ما القی فیها من شیء قبلته)

قلب کودکان چونان زمین کاشته نشده آمادگی پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود .